Voordat hij wereldwijd talloze orkesten onder zijn hoede zal nemen, assisteert Ed Spanjaard legendarische dirigenten als Colin Davis, Leonard Bernstein, Bernard Haitink, Herbert von Karajan en Georg Solti. Erna bouwt hij aan een breed repertoire: van oude muziek tot hedendaagse, van romantische composities tot (kamer)opera. Als pianist richt hij zich op liedbegeleiding, als dirigent leidt hij onder meer het Limburgs Symfonie Orkest, het Nederlands Balletorkest, de Nationale Reisopera, het Concertgebouworkest, het Residentie Orkest, het Münchner Philharmoniker, en is hij in 2002 als dirigent en pianist verantwoordelijk voor de muziek bij de koninklijke huwelijksceremonie (met de traan van Máxima) in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Ook is hij vier decennia chef-dirigent van het baanbrekende Nieuw Ensemble, tot in 2019 snoeiharde bezuinigingen in de kunstsector het fundament eronder wegslaan. Inmiddels toont hij zich een leermeester voor de jongere generatie, als docent aan het Conservatorium van Amsterdam: “Ik heb geen kinderen, en vind het mooi om zo toch iets door te geven.”

dirigeren

Ik heb de bof gehad dat ik heb samengewerkt met een half dozijn wereldtopdirigenten. Ze hebben allemaal, in meer of mindere mate, iets in mij achtergelaten. De een iets van economie, de ander van vitaliteit, weer een ander van openhartigheid of ongeremdheid. Dat geldt tevens voor de studenten die door mijn handen gaan. Toch, als je me vraagt: wat heb je nou van Bernstein, Solti en Haitink meegekregen, dan kan ik het niet eens precies verwoorden. Interessant vind ik ook het psychologische aspect van dirigent zijn. Je moet natuurlijk verdomd goed noten kunnen lezen en overtuigend vakmanschap bezitten, maar bovenal fris en authentiek zijn. Er mogen best rafeltjes aan zitten, maar het mag nooit amateuristisch zijn. Soms is een klein beetje bluf oké, maar zodra het voornamelijk bluf wordt of egotripperij, val je snel door de mand.

improvisatie

Bestaat er zoiets als perfectie? En wat is dat eigenlijk? Je zou kunnen zeggen: “Perfect is het als ik geen noot mis.“ En toch zou het een doodse of academische voordracht kunnen zijn, in plaats van een fantasievolle improvisatie, geïnspireerd door het moment, door temperament, bezonkenheid, of juist afstand – vormen van drift die zorgen voor adrenaline.

intuïtie

Ik vertrouw graag, en in toenemende mate, op mijn intuïtie. Daardoor weet ik sneller dan vroeger waar ik naartoe wil, en welke paden ik wil bewandelen. Van wezenlijk belang daarbij is nieuwsgierig blijven. Soms beluister ik uitvoeringen van een stuk dat ik al heel lang ken. Gewoon om te herijken: vind ik dit nog net zo mooi als vroeger? Het kan zijn dat ik een nieuwere uitvoering inmiddels mooier vind, of juist iets uit voorbije tijden spannender en authentieker.

andacht

Het Duitse woord Andacht vind ik mooi. Wanneer dat samenvalt met wat je aan het doen bent, ontstaat iets bijzonders. Een uitvoering is bij uitstek iets waarbij dit kan gebeuren. Dat voelt als rijkdom. Hetzelfde geldt voor een diner met vrienden, een wandeling of boek. Of meditatie, maar dat lukt me niet altijd. Ik ben meer van de yoga, pilates en mijn grote passie, de flamenco, waarvoor ik elk jaar weer afreis naar het festival in Jerez de la Frontera.

wederkerigheid

Al tien jaar geef ik les aan jonge dirigenten aan het Conservatorium in Amsterdam; daarvóór ook in Den Haag. Vind ik erg leuk. Ik mag in sommige opzichten misschien veeleisend zijn, ik ben niet arrogant of sikkeneurig. Ik ben vrolijk gestemd en toegankelijk. En van hen verlang ik eenzelfde openheid, zodat het stroomt. Leermeester en leerling zijn onlosmakelijk verbonden. In het spanningsveld tussen die twee ontstaat veel moois, op basis van wederkerigheid. De een geeft een duwtje en deelt ervaring en overzicht, de ander kijkt, luistert en geeft feedback vanuit een jongere basis en misschien een nieuwe kijk.

© Interview Micaela Bartels | Tekst Louki Verschuren | fotografie Sevilay Maria van Dorst

Dit interview is afkomstig uit het recent verschenen koffietafelboek PR:OUD – Trots op leeftijd. 39 inspirerende verhalen over levenslange passie en gedrevenheid.
Te bestellen via pr-oud.com